W biurze
11 listopada 1938 – 22 maja 1950
Jalal Boyard
Refik Przezroczysty
Ahmet Pomysłodawca statut
Sukru saracoglu stadium
Recep Peker
Hasan Saka
Шамсеттин Гюндюлтай
Mustafa Kemal Ataturk
Jalal Bayar
W biurze
1 listopada 1923 – 22 listopada 1924
Ali Fethi Okyar
Ali Fethi Okyar
na stanowisku
4 marca 1925 – 25 października 1937
Mustafa Kemal Atatürk
Cemal Gürsel
Ali Fethi Okyar
Celal Bayar
na stanowisku
20 listopada 1961 – 20 lutego 1965
Emin Fahrettin Özdilek
Suat Hayri Urguplu
na stanowisku
11 listopada 1938-8 maja 1972
Mustafa Kemal Atatürk
Bülent Ecevit
w urzędzie
20 maja 1920 – 3 sierpnia 1921
Fevzi Çakmak
w urzędzie
26 października 1922 – 21 listopada 1924
Rauf Orbay
Ali Fethi Okyar
Yusuf Kemal Tengirşenk
Şükrü Kaya
24 września 1884
Izmir, Imperium Osmańskie
25 grudnia 1973 (w wieku 89 lat)
Ankara, Turcja
Anıtkabir
Ankara, Turcja
turecka
Republikańska Partia Ludowa
deizm
Imperium Osmańskie (1893-1920)
Turcja (1920-1926)
Armia
Orgeneral
I wojna światowa
turecka wojna o niepodległość
Mustafa Ismet Inönü (wymowa turecka: ; Ur. 24 września 1884, zm. 25 grudnia 1973) – generał armii tureckiej, Premier i drugi prezydent Turcji. W 1938 Republikańska Partia Ludowa nadała mu tytuł „Milli Şef” (wodza Narodowego).
rodzina i wczesne życie
Ismet Inönü urodził się w Izmirze w rodzinie Hacı Reşit (turecki:) i Cevriye (Turecki:) (później Cevriye Temelli). Hacı Reşit przeszedł na emeryturę w pierwszym egzaminie Departamentu Prawnego Ministerstwa Wojny (Harbiye Nezareti Muhakemat Dairesi Birinci Mümeyyizliği), który urodził się w Malatyi i był członkiem rodziny Kümüroğulları z Bitlis. Cevriye była córką Müderrisa (profesora) Hasana Efendiego, który był ulemą i członkiem tureckiego rodu Razgradów. Z powodu zleceń ojca rodzina przeniosła się z jednego miasta do drugiego. Ismet ukończył Szkołę Podstawową w Sivas i w 1894 ukończył Sivas Military Junior High School (Sivas Askerî Rüştiyesi). Następnie przez rok uczył się w Sivas School for Civil Servants (Sivas Mülkiye Idadisi).
kiedy w 1934 r. przyjęto ustawę o nazwisku, Mustafa Kemal nadał mu nazwisko pochodzące z Inönü, gdzie dowodził siłami armii Wielkiego Zgromadzenia Narodowego jako Minister Szefa Sztabu Generalnego (Erkân-ï Harbiye-i Umumiye Reis Vekili) podczas wojny grecko-tureckiej w latach 1919-1922. Później bitwy te stały się znane jako pierwsza bitwa pod Inönü i Druga bitwa pod Inönü.
w dniu 13 kwietnia 1916 roku Ismet poślubił Mevhibe, córkę Aszrafa (Eşrafa) z Ziştovi (dzisiejszy Swisztow) Zühtü Efendi. Mieli troje dzieci: Ömer, Erdal i Özden (żonaty z Metin Toker).
Wczesna kariera wojskowa
Ismet ukończył cesarską szkołę Inżynierii Wojskowej (Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn) w 1903 roku jako oficer artylerii i otrzymał swój pierwszy przydział wojskowy w armii osmańskiej. Wszedł w skład Komitetu Unii i postępu. Odniósł swoje pierwsze zwycięstwa militarne, tłumiąc dwa główne bunty przeciwko walczącemu Imperium Osmańskiemu, najpierw w Rumelii, a później w Jemenie, którego przywódcą był Yahya Muhammad Hamid ed-Din. Służył jako wojskowy podczas wojen bałkańskich na froncie osmańsko-bułgarskim. Podczas I wojny światowej służył w osmańskim stopniu wojskowym Miralay (arbitralnie odpowiednik pułkownika lub starszego pułkownika (brygadiera)) i pracował pod dowództwem Mustafy Kemala paszy podczas jego zadań na frontach Kaukazu i Palestyny.
turecka wojna o niepodległość
feldmarszałek Mustafa Kemal Pasza i Generał Brygady Ismet pasza przed bitwą pod Dumlupınar, sierpień 1922.
po przegranej bitwie pod Megiddo z generałem Edmundem Allenbym w ostatnich dniach I wojny światowej udał się do Konstantynopola (Stambuł) i został mianowany podsekretarzem Ministerstwa Wojny, a następnie Generalnym sekretarzem dokumentacji w Radzie wojskowej.
po zajęciu Konstantynopola przez wojska 16 marca 1920 r., postanowił udać się do Anatolii, aby dołączyć do tureckiego Ruchu Narodowego. Wraz z szefem sztabu majorem Saffetem (Arıkanem) nosił mundur żołnierski i wieczorem 19 marca 1920 opuścił Maltepe, a 9 kwietnia 1920 przybył do Ankary.
został mianowany dowódcą Frontu Zachodniego Armii Wielkiego Zgromadzenia Narodowego (GNA), stanowisko, na którym pozostał podczas tureckiej wojny o niepodległość. Po wygraniu pierwszej bitwy pod Inönü, która miała miejsce w dniach 9-11 stycznia 1921 roku, został awansowany do stopnia generała brygady lub generała dywizji; najbardziej młodszy stopień generała z tytułem paszy w armii osmańskiej i tureckiej przed 1934 rokiem). Wygrał także kolejną drugą bitwę pod Inönü, stoczoną w dniach 26-31 marca 1921 roku. Podczas tureckiej wojny o niepodległość był także członkiem GNA w Ankarze.
Inönü został zastąpiony przez Mustafę Fevzi paszę, który był również premierem i ministrem obrony w tym czasie, jako szef Sztabu Armii GNA po tym, jak siły tureckie przegrały główne bitwy przeciwko nacierającej armii greckiej w lipcu 1921 roku, w wyniku czego miasta Afyonkarahisar, Kütahya i Eskişehir zostały tymczasowo utracone. Uczestniczył jako oficer sztabowy (w stopniu generała brygady) w późniejszych walkach, aż do ostatecznego zwycięstwa tureckiego we wrześniu 1922.
główny negocjator w Mudanii i Lozannie
po wygraniu wojny o niepodległość Ismet pasza został mianowany głównym negocjatorem delegacji Tureckiej, zarówno w sprawie rozejmu w Mudanyi, jak i Traktatu w Lozannie.
konferencja w Lozannie zebrała się pod koniec 1922 roku w celu ustalenia warunków nowego traktatu, który miałby zastąpić Traktat z Sèvres. Inönü zasłynął z upartej determinacji w określaniu pozycji Ankary jako prawowitego, suwerennego rządu Turcji. Po objęciu stanowiska Inönü wyłączył aparat słuchowy podczas przemówień brytyjskiego ministra spraw zagranicznych Lorda Cruzona. Kiedy Sekretarz skończył, Inönü powtórzył swoje stanowisko, jakby Lord Cruzon nigdy nie powiedział Ani słowa.
okres jednopartyjny
Premier
Inönü pełnił później funkcję premiera Turcji przez kilka kadencji, utrzymując system, który wprowadził Mustafa Kemal. Działał po każdym poważnym kryzysie (takim jak bunt Szejka Saida czy próba zamachu w Izmirze przeciwko Mustafie Kemalowi) w celu przywrócenia pokoju w kraju.
etatyzm w gospodarce
próbował zarządzać gospodarką za pomocą ciężkiej interwencji rządu, zwłaszcza po kryzysie gospodarczym z 1929 roku, realizując plan gospodarczy inspirowany planem pięcioletnim Związku Radzieckiego. W ten sposób przejął wiele własności prywatnej pod kontrolą rządu. Dzięki jego staraniom do dziś ponad 70% gruntów w Turcji jest nadal własnością państwa.
pragnąc bardziej liberalnego systemu gospodarczego, Atatürk zmusił Inönü do rezygnacji z funkcji premiera i mianował Celâla Bayara, założyciela pierwszego tureckiego banku handlowego Türkiye Iş Bankası, na stanowisko premiera.
” Wódz Krajowy ”
prezydent
Roosevelt, Inönü i Churchill na drugiej konferencji Kairskiej w dniach 4-6 grudnia 1943 roku.
po śmierci Atatürka, Inönü był postrzegany jako najbardziej odpowiedni kandydat na jego następcę i został wybrany na drugiego prezydenta Republiki Turcji i cieszył się oficjalnym tytułem „Milli Şef”, czyli”wodza Narodowego”.II wojna światowa wybuchła w pierwszym roku jego prezydentury, a zarówno alianci, jak i oś naciskali Inönü, aby doprowadzić Turcję do wojny po swojej stronie. Niemcy wysłali Franza von Papena do Ankary, podczas gdy Brytyjczycy wysłali Hughe Knatchbull-Hugessen i Francuz René Massigli. 23 kwietnia 1939 turecki minister spraw zagranicznych Şükrü Saracoğlu powiedział Knatchbull-Hugessenowi o obawach jego narodu przed włoskimi roszczeniami o Morze Śródziemne jako Mare Nostrum i niemiecką kontrolą nad Bałkanami, a także zasugerował Sojusz angielsko-sowiecko-Turecki jako najlepszy sposób przeciwdziałania osi. W maju 1939 roku, podczas wizyty Maxime ’ a Weyganda w Turcji, Inönü powiedział ambasadorowi Francji René Massigli, że jego zdaniem najlepszym sposobem powstrzymania Niemiec jest sojusz Turcji, Związku Radzieckiego, Francji i Wielkiej Brytanii; że jeśli taki sojusz dojdzie do skutku, Turcy pozwolą sowieckim siłom lądowym i powietrznym na ich ziemię; i że chciał on dużego programu francuskiej pomocy wojskowej, aby zmodernizować tureckie siły zbrojne. Podpisanie paktu Ribbentrop–Mołotow 23 sierpnia 1939 roku oddaliło Turcję od aliantów, ponieważ Turcy zawsze uważali, że Związek Radziecki musi być sojusznikiem w walce z Niemcami, a podpisanie paktu niemiecko-Sowieckiego całkowicie podkopało założenia Tureckiej polityki bezpieczeństwa.
Winston Churchill potajemnie spotkał się z Inönü w wagonie kolejowym na stacji Yenice koło adany 30 stycznia 1943 roku. Inönü spotkał się później z Franklinem D. Rooseveltem i Winstonem Churchillem na drugiej konferencji Kairskiej w dniach 4-6 grudnia 1943 roku. Do 1941 roku zarówno Roosevelt, jak i Churchill uważali, że kontynuacja neutralności Turcji będzie służyła interesom aliantów, blokując osi dostęp do strategicznych rezerw ropy na Bliskim Wschodzie. Jednak wczesne zwycięstwa osi aż do końca 1942 roku spowodowały, że Roosevelt i Churchill ponownie ocenili ewentualny udział Turcji w wojnie po stronie aliantów. Turcja przez cały czas wojny utrzymywała przyzwoitą armię i siły powietrzne, a Churchill chciał, aby Turcy otworzyli nowy front na Bałkanach. Z drugiej strony Roosevelt nadal uważał, że atak Turecki będzie zbyt ryzykowny, a ewentualna porażka turecka będzie miała katastrofalne skutki dla aliantów.
Inönü doskonale wiedział o trudach, jakie jego kraj cierpiał podczas dziesięcioleci nieustannej wojny w latach 1908-1922 i był zdeterminowany, aby utrzymać Turcję z dala od kolejnej wojny tak długo, jak tylko mógł. Młoda Republika turecka wciąż odbudowywała się, odradzając się po stratach spowodowanych wcześniejszymi wojnami, i brakowało nowoczesnej broni i infrastruktury, aby przystąpić do wojny, która miała być prowadzona wzdłuż i być może w jej granicach. Inönü chciał również zapewnienia o pomocy finansowej i wojskowej dla Turcji, a także gwarancji, że Stany Zjednoczone i Wielka Brytania staną po stronie Turcji w przypadku radzieckiej inwazji na cieśninę turecką po wojnie. Powojenne napięcia i spory wokół Cieśnin tureckich byłyby znane jako kryzys Cieśnin tureckich. Strach przed sowiecką inwazją i nieposkromiona chęć kontrolowania cieśnin tureckich przez Józefa Stalina w końcu spowodowały, że Turcja zrezygnowała z zasady neutralności w stosunkach zagranicznych i wstąpiła do NATO w 1952 roku.
okres wielopartyjny
pod międzynarodową presją przekształcenia kraju w demokratyczne państwo, Inönü przewodniczył niesławnym wyborom w 1946 r., w których głosy oddawano na otwartej przestrzeni z widzami, którzy mogli obserwować, na którą partię głosowali wyborcy, ale liczenie głosów nie było otwarte dla publiczności.
w 1950 jego partia przegrała pierwsze w historii Republiki wolne wybory. Partia Demokratyczna posługiwała się hasłem: „Geldi Ismet, kesildi kısmet” („odkąd przyszedł Ismet, fortuna została wycięta”) za ich kampanie wyborcze. Inönü przewodniczył pokojowemu przekazaniu władzy demokratycznej partii Celâl Bayar i Adnan Menderes. Inönü przez dziesięć lat był liderem opozycji, po czym powrócił do władzy jako premier po wyborach w 1961 roku, które odbyły się po wojskowym zamachu stanu w 1960 roku.
chociaż opozycja została uwięziona podczas wyborów w 1961, nadal nie zdobył większości i musiał tworzyć koalicyjne rządy do wyborów w 1965. Przegrał wybory powszechne w 1965 i 1969 z Süleymanem Demirelem, a następnie w 1972 przegrał wyścig o przywództwo swojej partii na rzecz Bülenta Ecevita.
Ismet Inönü był, jak na ówczesne standardy, wysoko wykształconym człowiekiem; oprócz ojczystego tureckiego mówił po arabsku, angielsku, francusku i niemiecku.
Inönü zmarł w 1973 roku. Pochowano go naprzeciwko Mauzoleum Atatürka w Anıtkabir w Ankarze i zbudowano tam masywny Grobowiec.
dziedzictwo
pomnik w grobowcu Inenusa
Uniwersytet Inenyu w Malatya jest nazwany po nim, jako stadion Inenyu w Stambule, domowy klub piłkarski”Besiktas”.
Media
Dodaj zdjęcie do tej galerii
Zobacz także
- Pembe Köşk – dom prywatny w latach 1925-1973
- Çankaya Köşkü – prezydencja Republiki Turcji
- lista wysokich rangą dowódców tureckiej wojny o niepodległość
- i rząd Turcji
- II rząd Turcji
- IV rząd Turcji
- 26 rząd Turcji
- 27. rząd Turcji
- 28. rząd Turcji
- TSK Genel Kurmay Baskanlari
- Howard, Douglas Arthur (2001). Historia Turcji. Greenwood Publishing Group. s. 109. ISBN 0-313-30708-3.
- N. Pope, H. Pope, Turkey Unveiled: a History of Modern Turkey, Overlook Press, 1998, ISBN 1-58567-096-0, ISBN 978-1-58567-096-3, s. 254 (… Prezydenci Republiki, w tym Ismet Inönü i Turgut Özal, mieli kurdyjską krew. Kilku ministrów gabinetu w latach 80.i 90…)- odniesienie Znalezione w Tureckiej Wikipedii
- Romano, David, the Kurdish nationalist movement: opportunity, mobility, and identity, (Cambridge University Press, 2006), 118; pomimo własnego kurdyjskiego pochodzenia, Inonu najwyraźniej przyjął pojęcia Turkizmu Ziya Gokalpa, co pozwoliło mu awansować na najwyższe stanowisko Nowej Republiki.
- Eryk Jan Zürcher, ” Młodzi Turcy-dzieci Kresów?”(Październik 2002)
- ” Demek Ismet Kürttür. Hem de koyu Kürt! Biz bu heyetin başından Abaza diye Rauf ’ u attırdık. Türk diye bir halis Kürt getirmişiz, vah yazık!”, Rıza Nur, Hayat ve Hatıratım: Rıza Nur-Inönü kavgası, Lozan ve ötesi, Işaret Yayınları, 1992, s. 235.
- ” nawet Ismet Inonu, wieloletni sojusznik i następca Ataturka, był zniechęcony do ujawnienia swojego kurdyjskiego Dziedzictwa.”, Nader Entessar, „the Kurdish Mosaic of Discord”, Third World Foundation, Third World Quarterly, Vol. 11, nr 4, etniczność w polityce światowej (październik, 1989), Carfax Publishing Co., 1989, s. 93.
- 8, 0 8, 1 8, 2 T. C. Publikacje Prezydium Sztabu Generalnego na temat historii wojny, biografie dowódców dywizji i wyższych szczebli biorących udział w wojnie tureckiej, Biuro Prasowe Konsulatu Generalnego, Ankara, 1972. (Polski)
- Gunwar Otmanbek, akta Ismet paszy, Tom 1, Drukarnia Plateau, 1969, s. 6. (Rosyjski)
- Cleveland, William L. I Martin P. Bunton. Historia współczesnego Środkowego Wschodu. Boulder: Westview, 2013. Drukuj.
- Watt, D. C. How War Came: the Immediate Origins of The Second World War, 1938-1939, Londyn: Heinemann, 1989 page 278
- Watt, D. C. How War Came : the Immediate Origins of The Second World War, 1938-1939, London: Heinemann, 1989 page 282
- Watt, D. C. How War Came : the Immediate Origins of The Second World War, 1938-1939, London: Heinemann, 1989 page 310.
więcej
- Liebmann, George W. Diplomacy between the Wars: Five Diplomats and the Shaping of the Modern World (London I. B. Tauris, 2008)
| Urzędy Wojskowe | ||
|---|---|---|
| N / a | szef tureckiego Sztabu Generalnego 1920-1921 |
Fevzi Çakmak |
| biura polityczne | ||
| Yusuf Kemal Tengirşenk | Minister spraw zagranicznych Turcji 1922-1924 |
Şükrü Kaya |
| Ali Fethi Okyar | premier Turcji 1923-1924 |
Ali Fethi Okyar |
| Ali Fethi Okyar | premier Turcji 1925-1937 |
Celal Bayar |
| Mustafa Kemal Atatürk | prezydent Turcji 1938-1950 |
Celal Bayar |
| Emin Fahrettin Özdilek | premier Turcji 1961-1965 |
Suat Hayri |
| biura polityczne partii | ||
| Mustafa Kemal Atatürk | lider Republikańskiej Partii Ludowej (CHP) 1938-1972 |
Bülent Ecevit |
ta strona korzysta z treści na licencji Creative Commons z Wikipedii (zobacz autorów).