chłopiec z zespołem Downa, jednym z najczęstszych zaburzeń genetycznych
genetyka medyczna
zaburzenie genetyczne jest problemem zdrowotnym spowodowanym przez jedną lub więcej nieprawidłowości w genomie. Może to być spowodowane mutacją w jednym genie (monogenowym) lub w wielu genach (poligenowym) lub anomalią chromosomową. Chociaż zaburzenia poligeniczne są najczęstsze, termin ten jest najczęściej używany przy omawianiu zaburzeń z jedną przyczyną genetyczną, albo w genie lub chromosomie. Mutacja odpowiedzialna może wystąpić spontanicznie przed rozwojem embrionalnym (mutacja de novo), lub może być dziedziczona po dwóch rodzicach, którzy są nosicielami wadliwego genu (dziedziczenie autosomalne recesywne) lub od rodzica z zaburzeniem (dziedziczenie autosomalne dominujące). Gdy zaburzenie genetyczne jest dziedziczone od jednego lub obojga rodziców, jest również klasyfikowany jako choroba dziedziczna. Niektóre zaburzenia są spowodowane mutacją na chromosomie X i mają dziedziczenie związane z chromosomem X. Bardzo nieliczne zaburzenia są dziedziczone na chromosomie Y lub mitochondrialnym DNA.
istnieje ponad 6000 znanych zaburzeń genetycznych, a nowe zaburzenia genetyczne są stale opisywane w literaturze medycznej. Ponad 600 z tych zaburzeń jest uleczalnych. Około 1 na 50 osób jest dotkniętych znanym zaburzeniem jednogenowym, podczas gdy około 1 na 263 jest dotkniętych zaburzeniem chromosomalnym. Około 65% ludzi ma jakiś problem zdrowotny w wyniku wrodzonych mutacji genetycznych. Ze względu na znacznie dużą liczbę zaburzeń genetycznych, około 1 na 21 osób dotkniętych jest zaburzeniem genetycznym sklasyfikowanym jako „rzadkie” (zwykle definiowane jako dotykające mniej niż 1 Na 2000 osób). Większość zaburzeń genetycznych występuje rzadko.
wszystkie zaburzenia genetyczne występują przed urodzeniem, a niektóre zaburzenia genetyczne powodują wady wrodzone, ale wiele wad wrodzonych ma charakter rozwojowy, a nie dziedziczny. Przeciwieństwem choroby dziedzicznej jest choroba nabyta. Większość nowotworów, choć wiąże się z mutacjami genetycznymi w niewielkiej części komórek w organizmie, to choroby nabyte. Niektóre rodzinne zespoły nowotworowe, takie jak mutacje BRCA, są dziedzicznymi zaburzeniami genetycznymi.
Jednogenowe
| częstość występowania zaburzeń (w przybliżeniu) | |
|---|---|
| autosomalny dominujący | |
| rodzinna hipercholesterolemia | 1 w 500 |
| policystyczna choroba nerek | 1 w 750 |
| nerwiakowłókniakowatość typu i | 1 w 2,500 |
| dziedziczna sferocytoza | 1 na 5000 |
| zespół Marfana | 1 w 4,000 |
| choroba Huntingtona | 1 w 15,000 |
| autosomalny recesywny | |
| niedokrwistość sierpowatokrwinkowa | 1 w 625 |
| mukowiscydoza | 1 w 2,000 |
| choroba Tay-Sachsa | 1 w 3,000 |
| fenyloketonuria | 1 w 12,000 |
| mukopolisacharydozy | 1 w 25,000 |
| niedobór lizosomalnej kwaśnej lipazy | 1 w 40,000 |
| choroby magazynowania glikogenu | 1 w 50,000 |
| galaktozemia | 1 w 57,000 |
| X-linked | |
| dystrofia mięśniowa Duchenne ’ a | 1 w 5,000 |
| hemofilia | 1 w 10,000 |
| wartości są dla niemowląt liveborn | |
zaburzenie jednogenowe (lub zaburzenie monogenowe) jest wynikiem pojedynczego zmutowanego genu. Zaburzenia jednogenowe mogą być przekazywane kolejnym pokoleniom na kilka sposobów. Genomic imprinting i uniparental disomy, jakkolwiek, mogą wpływać dziedziczenia wzorce. Podziały między typami recesywnymi i dominującymi nie są „twarde i szybkie”, chociaż podziały między typami autosomalnymi i X-linkowanymi są (ponieważ te ostatnie typy są rozróżniane wyłącznie na podstawie lokalizacji chromosomalnej genu). Na przykład powszechna forma karłowatości, achondroplazja, jest zwykle uważana za zaburzenie dominujące, ale dzieci z dwoma genami achondroplazji mają ciężkie i zwykle śmiertelne zaburzenia szkieletowe, takie, które achondroplazja może być uważana za nosicieli. Anemia sierpowata jest również uważana za stan recesywny, ale heterozygotyczni nosiciele mają zwiększoną odporność na malarię we wczesnym dzieciństwie, co można opisać jako pokrewny stan dominujący. Gdy para, w której jeden partner lub oboje są nosicielami lub nosicielami zaburzeń jednogenowych, chce mieć dziecko, może to zrobić poprzez zapłodnienie in vitro, które umożliwia przedimplantacyjną diagnostykę genetyczną w celu sprawdzenia, czy zarodek ma zaburzenie genetyczne.
Większość wrodzonych zaburzeń metabolicznych znanych jako wrodzone błędy metabolizmu wynika z defektów jednogenowych. Wiele takich defektów jednogenowych może zmniejszać sprawność osób dotkniętych chorobą i dlatego są obecne w populacji w niższych częstotliwościach w porównaniu z tym, czego można by oczekiwać na podstawie prostych obliczeń probabilistycznych.
autosomalna dominująca
tylko jedna zmutowana kopia genu będzie konieczna, aby osoba miała wpływ na zaburzenie autosomalne dominujące. Każda dotknięta osoba ma zazwyczaj jednego dotkniętego rodzica.: 57 szansa, że dziecko odziedziczy zmutowany gen wynosi 50%. Choroby autosomalne dominujące czasami mają zmniejszoną penetrację, co oznacza, że chociaż potrzebna jest tylko jedna zmutowana Kopia, nie wszystkie osoby, które odziedziczą tę mutację, rozwijają chorobę. Przykładami tego typu zaburzeń są choroba Huntingtona: 58 nerwiakowłókniakowatość typu 1, nerwiakowłókniakowatość typu 2, zespół Marfana, dziedziczny niepolipoza rak jelita grubego, dziedziczne egzostozy mnogie (wysoce penetrujące autosomalne zaburzenie dominujące), stwardnienie guzowate, choroba Von Willebranda i ostra przerywana porfiria. Wady wrodzone nazywane są również wadami wrodzonymi.
autosomalny recesywny
dwie kopie genu muszą być zmutowane, aby osoba miała wpływ na zaburzenie autosomalne recesywne. Osoba dotknięta chorobą zwykle ma nienaruszonych rodziców, którzy każdy nosić jedną kopię zmutowanego genu i są określane jako nosicieli genetycznych. Każdy rodzic z wadliwym genem zwykle nie ma objawów. Dwie nienaruszone osoby, z których każda nosi jedną kopię zmutowanego genu, mają 25% ryzyka z każdą ciążą posiadania dziecka dotkniętego chorobą. Przykładami tego typu zaburzeń są albinizm, średniołańcuchowy niedobór dehydrogenazy acylo-CoA, mukowiscydoza, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, choroba Tay–Sachsa, choroba Niemanna–Picka, rdzeniowy zanik mięśni i zespół Robertsa. Niektóre inne fenotypy, takie jak mokry vs suchy woskowina uszna, są również oznaczane w sposób autosomalny recesywny. Niektóre zaburzenia autosomalne recesywne są powszechne, ponieważ w przeszłości posiadanie jednego z wadliwych genów prowadziło do niewielkiej ochrony przed chorobą zakaźną lub toksyną, taką jak gruźlica lub malaria. Takie zaburzenia obejmują mukowiscydozę, niedokrwistość sierpowatokrwinkową, Fenyloketonurię i talasemię.
X-linked dominant
X-linked dominant zaburzenia są spowodowane mutacjami w genach na chromosomie X. Tylko kilka zaburzeń ma ten wzór dziedziczenia, a najlepszym przykładem jest krzywica hipofosfatemiczna związana z X. Mężczyźni i kobiety są zarówno dotknięte tych zaburzeń, z mężczyzn zazwyczaj jest bardziej dotknięte niż kobiety. Niektóre dominujące stany związane z X, takie jak zespół Retta, incontinentia pigmenti typu 2 i zespół Aicardi, są zwykle śmiertelne u mężczyzn zarówno w macicy, jak i wkrótce po urodzeniu, i dlatego występują głównie u kobiet. Wyjątkami od tego odkrycia są niezwykle rzadkie przypadki, w których chłopcy z zespołem Klinefeltera (44+xxy) również dziedziczą dominujący stan związany z chromosomem X i wykazują objawy bardziej podobne do tych u kobiet pod względem ciężkości choroby. Szansa na przeniesienie dominującego zaburzenia związanego z X różni się między mężczyznami i kobietami. Synowie mężczyzny z dominującym zaburzeniem związanym z chromosomem X pozostaną nienaruszeni (ponieważ otrzymają chromosom Y ojca), ale jego córki odziedziczą ten stan. Kobieta z dominującym zaburzeniem związanym z X ma 50% szans na dotknięty płód z każdą ciążą, chociaż w przypadkach takich jak incontinentia pigmenti, tylko żeńskie potomstwo jest na ogół żywotne.
dziedziczenie recesywne związane z chromosomem X
uwarunkowania recesywne związane z chromosomem X są również spowodowane mutacjami genów na chromosomie X. Samce są znacznie częściej atakowane niż samice, ponieważ mają tylko jeden chromosom X niezbędny do zaistnienia choroby. Szansa na przeniesienie zaburzenia różni się między mężczyznami i kobietami. Synowie człowieka z chorobą recesywną związaną z chromosomem X nie zostaną dotknięci (ponieważ otrzymują chromosom Y ojca), ale jego córki będą nosicielami jednej kopii zmutowanego genu. Kobieta, która jest nosicielem choroby recesywnej związanej z chromosomem X (xrxr), ma 50% szans na posiadanie synów, którzy są dotknięci chorobą i 50% szans na posiadanie córek, które są nosicielami jednej kopii zmutowanego genu. X-linked recesywne warunki obejmują poważne choroby hemofilia A, dystrofia mięśniowa Duchenne ’ a i zespół Lescha–Nyhana, a także wspólne i mniej poważne warunki, takie jak łysienie typu męskiego i czerwono–zielona ślepota. X-linked recesywne warunki mogą czasami manifestować u kobiet z powodu przekrzywionej x-inaktywacji lub monosomii X (zespół Turnera).
y-linked
y-linked zaburzenia są spowodowane mutacjami na chromosomie Y. Warunki te mogą być przenoszone tylko z płci heterogametycznej (np. mężczyzn) na potomstwo tej samej płci. Mówiąc prościej, oznacza to, że zaburzenia związane z y u ludzi mogą być przekazywane tylko z mężczyzn na ich synów; kobiety nigdy nie mogą być dotknięte, ponieważ nie posiadają y-allosomów.
zaburzenia związane z Y są niezwykle rzadkie, ale najbardziej znane przykłady zwykle powodują niepłodność. Reprodukcja w takich warunkach jest możliwa tylko poprzez obejście niepłodności przez interwencję medyczną.
mitochondrialny
ten rodzaj dziedziczenia, znany również jako dziedziczenie matki, jest najrzadszy i dotyczy 13 genów kodowanych przez mitochondrialne DNA. Ponieważ tylko komórki jajowe przyczyniają mitochondria do rozwijającego się zarodka, tylko matki (które są dotknięte) mogą przekazać warunki mitochondrialnego DNA swoim dzieciom. Przykładem tego typu zaburzeń jest dziedziczna neuropatia nerwu wzrokowego Lebera.
ważne jest, aby podkreślić, że zdecydowana większość chorób mitochondrialnych (zwłaszcza gdy objawy rozwijają się we wczesnym okresie życia) jest rzeczywiście spowodowana defektem genu jądrowego, ponieważ mitochondria są w większości rozwijane przez nie-mitochondrialne DNA. Choroby te najczęściej następują po dziedziczeniu autosomalnym recesywnym.
zaburzenia wieloczynnikowe
zaburzenia genetyczne mogą być również złożone, wieloczynnikowe lub poligeniczne, co oznacza, że są prawdopodobnie związane z wpływem wielu genów w połączeniu ze stylem życia i czynnikami środowiskowymi. Zaburzenia wieloczynnikowe obejmują choroby serca i cukrzycę. Chociaż złożone zaburzenia często skupiają się w rodzinach, nie mają wyraźnego wzoru dziedziczenia. Utrudnia to określenie ryzyka dziedziczenia lub przekazywania tych zaburzeń. Złożone zaburzenia są również trudne do zbadania i leczenia, ponieważ specyficzne czynniki, które powodują większość z tych zaburzeń nie zostały jeszcze zidentyfikowane. Badania, które mają na celu zidentyfikowanie przyczyny złożonych zaburzeń, mogą wykorzystywać kilka metodologicznych podejść do określenia skojarzeń genotyp-fenotyp. Jedna z metod, podejście genotypowe, rozpoczyna się od identyfikacji wariantów genetycznych u pacjentów, a następnie określenia związanych z nimi objawów klinicznych. Jest to sprzeczne z bardziej tradycyjnym podejściem fenotypu pierwszego i może zidentyfikować czynniki przyczynowe, które wcześniej zostały zasłonięte przez heterogeniczność kliniczną, penetrację i ekspresję.
w rodowodzie choroby poligeniczne mają tendencję do „biegania w rodzinach”, ale dziedziczenie nie pasuje do prostych wzorców, jak w przypadku chorób Mendeliańskich. Nie oznacza to, że geny nie mogą być ostatecznie zlokalizowane i badane. Istnieje również silny składnik środowiskowy dla wielu z nich (np. ciśnienie krwi). Inne czynniki to:
- astma
- choroby autoimmunologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane
- nowotwory
- ciliopatie
- rozszczep podniebienia
- cukrzyca
- choroby serca
- nadciśnienie
- choroby zapalne jelit
- niepełnosprawność intelektualna
- zaburzenia nastroju
- otyłość
- zaburzenia refrakcji
- niepłodność
zaburzenia chromosomalne
zaburzenie chromosomalne to brakująca, dodatkowa lub nieregularna część chromosomalnego DNA. Może to wynikać z nietypowej liczby chromosomów lub nieprawidłowości strukturalnych w jednym lub kilku chromosomach. Przykładem tych zaburzeń jest trisomia 21 (zespół Downa), w której znajduje się dodatkowa kopia chromosomu 21.
diagnoza
ze względu na szeroki zakres znanych zaburzeń genetycznych diagnoza jest bardzo zróżnicowana i zależna od choroby. Większość chorób genetycznych diagnozuje się już po urodzeniu lub we wczesnym dzieciństwie, jednak niektóre, takie jak choroba Huntingtona, mogą uniknąć wykrycia, dopóki pacjent nie osiągnie pełnoletności.
podstawowe aspekty zaburzenia genetycznego opiera się na dziedziczeniu materiału genetycznego. Dzięki szczegółowej historii rodzinnej możliwe jest przewidywanie możliwych zaburzeń u dzieci, które kierują lekarzy do konkretnych testów w zależności od zaburzenia i umożliwiają rodzicom przygotowanie się do potencjalnych zmian stylu życia, przewidywanie możliwości porodu martwego lub kontemplowanie rozwiązania. Diagnostyka prenatalna może wykryć obecność charakterystycznych nieprawidłowości w rozwoju płodu za pomocą ultradźwięków lub wykryć obecność charakterystycznych substancji za pomocą inwazyjnych procedur, które obejmują wstawianie sond lub igieł do macicy, takich jak amniopunkcja.
rokowanie
nie wszystkie zaburzenia genetyczne bezpośrednio prowadzą do śmierci; jednak nie są znane leki na zaburzenia genetyczne. Wiele zaburzeń genetycznych wpływa na etapy rozwoju, takie jak zespół Downa, podczas gdy inne powodują czysto fizyczne objawy, takie jak dystrofia mięśniowa. Inne zaburzenia, takie jak choroba Huntingtona, nie wykazują objawów aż do dorosłości. W aktywnym okresie choroby genetycznej pacjenci polegają głównie na utrzymaniu lub spowolnieniu pogorszenia jakości życia i utrzymaniu autonomii pacjenta. Obejmuje to fizykoterapię, Leczenie bólu i może obejmować wybór programów medycyny alternatywnej.
leczenie
leczenie zaburzeń genetycznych jest ciągłą walką, z ponad 1,800 badania kliniczne terapii genowej zostały zakończone, są w toku, lub zostały zatwierdzone na całym świecie. Mimo to większość opcji leczenia koncentruje się wokół leczenia objawów zaburzeń w celu poprawy jakości życia pacjentów.
terapia genowa odnosi się do formy leczenia, w której zdrowy gen jest wprowadzany do pacjenta. Powinno to złagodzić wadę spowodowaną przez wadliwy gen lub spowolnić postęp choroby. Główną przeszkodą było dostarczenie genów do odpowiedniej komórki, tkanki i narządu dotkniętego zaburzeniem. Naukowcy zbadali, w jaki sposób mogą wprowadzić Gen do potencjalnie bilionów komórek, które niosą wadliwą kopię. Znalezienie odpowiedzi na to było przeszkodą pomiędzy zrozumieniem zaburzenia genetycznego i skorygowaniem zaburzenia genetycznego.
Epidemiologia
około 1 na 50 osób jest dotkniętych znanym zaburzeniem jednogenowym, podczas gdy około 1 na 263 jest dotkniętych zaburzeniem chromosomalnym. Około 65% ludzi ma jakiś problem zdrowotny w wyniku wrodzonych mutacji genetycznych. Ze względu na znacznie dużą liczbę zaburzeń genetycznych, około 1 na 21 osób dotkniętych jest zaburzeniem genetycznym sklasyfikowanym jako „rzadkie” (zwykle definiowane jako dotykające mniej niż 1 Na 2000 osób). Większość zaburzeń genetycznych występuje rzadko. Istnieje ponad 6000 znanych zaburzeń genetycznych, a nowe zaburzenia genetyczne są stale opisywane w literaturze medycznej.
Historia
najwcześniejszym znanym stanem genetycznym hominida był kopalny gatunek Paranthropus robustus, z ponad jedną trzecią osobników wykazujących amelogenesis imperfecta.
Zobacz także
- FINDbase (the Frequency of Dziedzicted Disorders database)
- epidemiologia genetyczna
- lista zaburzeń genetycznych
- grupy populacji w biomedycynie
- błąd Mendeliana
- ^ „zaburzenia genetyczne”. learn.genetics.utah.edu brak podanego tytułu cytowanej strony (parametr Tytuł=/).
- ^ Lvovs, D.; Favorova, O. O.; Favorov, A. V. (2012). „A Polygenic Approach to the Study of Polygenic Diseases”. Acta Naturae. 4 (3): 59–71. doi: 10.32607/20758251-2012-4-3-59-71. ISSN 2075-8251. PMC 3491892 PMID 23150804
- ^ Reference, Genetics Home. „Jakie są różne sposoby dziedziczenia choroby genetycznej?”. Genetics Home Reference. 2020-01-14
- ^ A b „OMIM Gene Map Statistics”. www.omim.org brak podanego tytułu cytowanej strony (parametr Tytuł=/).
- ^ A b c d „Orphanet: o rzadkich chorobach”. www.orpha.net brak podanego tytułu cytowanej strony (parametr Tytuł=/).
- ^ „leczenie zaburzeń genetycznych”. 12 Grudnia 2020 R.
- ^ A B c d Kumar, Pankaj; Radhakrishnan, Jolly; Chowdhary, Maksud A.; Giampietro, Philip F. (2001-08-01). „Częstość występowania i wzorce prezentacji zaburzeń genetycznych w pediatrycznym Oddziale Ratunkowym”. Postępowanie W Klinice Mayo. 76 (8): 777–783. doi: 10.4065 / 76.8.777. ISSN 0025-6196.
- ^ A B Jackson, Maria; Marks, Leah; May, Gerhard H. W.; Wilson, Joanna B. (2018-12-03). „Genetyczna podstawa choroby”. Eseje z Biochemii. 62 (5): 643–723. doi: 10.1042 / EBC20170053. ISSN 0071-1365. PMC 6279436 PMID 30509934 (obliczone na podstawie „1 na 17” rzadkich zaburzeń i „80%” rzadkich zaburzeń genetycznych)
- ^ „genetyka raka”. www.medschool.lsuhsc.edu brak podanego tytułu cytowanej strony (parametr Tytuł=/).
- ^ „wpis OMIM #144010 – hipercholesterolemia, rodzinna, 2; FCHL2”. www.omim.org brak podanego tytułu cytowanej strony (parametr Tytuł=/).
- ^ Simons, M.; Walz, G. (September 2006). „Policystyczna choroba nerek: podział komórek bez C (l)ue?”. Kidney International. 70 (5): 854–864. doi: 10.1038 / sj. ki.5001534.
- ^ „wpis OMIM #162200-nerwiakowłókniakowatość, typ I; NF1”. www.omim.org brak podanego tytułu cytowanej strony (parametr Tytuł=/).
- ^ Keane MG; Pyeritz RE (Maj 2008). Medical management of Marfan syndrome (ang.). Krążenie. 117 (21): 2802–13. doi: 10.1161 / circulation.107.693523. PMID 18506019
- ^ Walker FO (2007). Huntington ’ s disease (ang.). Lancet. 369 (9557): 218–28 . doi: 10.1016 / S0140-6736(07)60111-1. PMID 17240289
- ^ „wpis OMIM #603903-ANEMIA sierpowata”. www.omim.org brak podanego tytułu cytowanej strony (parametr Tytuł=/).
- ^ Williams T. N.; Obaro S. K. (2011). Sickle cell disease and malaria morbidity: a tale with two tails (ang.). Trendy w Parazytologii. 27 (7): 315–320. doi: 10.1016 / j.pt. 2011. 02. 004. PMID 21429801.
- ^ Kuliev, Anver; Verlinsky, Yury (2005). „Preimplantation diagnosis: a realistic option for assisted reproduction and genetic practice”. Curr. Opin. Położnik. Gynecol. 17 (2): 179–83. doi: 10.1097/01.gco.0000162189.76349.c5. PMID 15758612
- ^ Simcikova D, Heneberg P (Grudzień 2019). „Refinement of evolutionary medicine predictions based on clinical evidence for the manifestations of Mendelian diseases”. Raporty Naukowe. 9 (1): 18577. doi: 10.1038 / s41598-019-54976-4. PMC 6901466 PMID 31819097CS1 maint: używa parametru autorów (link)
- ^ A B Griffiths, Anthony J. F.; Wessler, Susan R.; Carroll, Sean B.; Doebley, John (2012). 2: Single-Gene Inheritance (Ang.). Wprowadzenie do analizy genetycznej (10th ed.). New York: W. H. Freeman and Company. ISBN 978-1-4292-2943-2.
- ^ „wzorce dziedziczenia dla zaburzeń pojedynczego genu”. learn.genetics.utah.edu brak podanego tytułu cytowanej strony (parametr Tytuł=/).
- ^ Wade, Nicholas (29 Stycznia 2006). „Japanese Scientists Identify Ear Wax Gene”. New York Times.
- ^ Yoshiura K; Kinoshita a; Ishida T; et al. (Marzec 2006). „A SNP in the ABCC11 gene is the determinant of human earwax type”. Nat. Genet. 38 (3): 324–30. doi: 10.1038 / ng1733 PMID 16444273
- ^ Mitton, Jeffery B (2002). Heterozygous Advantage (Ang.). eLS. doi: 10.1038 / npg.els.0001760. ISBN 0470016175.
- ^ Poolman EM, Galvani AP (luty 2007). „Evaluating candidate agents of selective pressure for cystic fibrosis”. Journal of the Royal Society, Interface. 4 (12): 91–8. 10.1098 / rsif.2006.0154. / Align = „left” / 2358959 PMID 17015291
- ^ Allison AC (październik 2009). „Genetic control of resistance to human malaria”. Aktualna opinia z zakresu immunologii. 21 (5): 499–505. doi: 10.1016 / j.coi.2009.04.001. / Align = „left” / 19442502
- ^ Woolf, LI (1986). The heterozygote advantage in phenylketonuria (ang.). American Journal of Human Genetics. 38 (5): 773–5. / Align = „left” / 1684820 PMID 3717163
- Thalassemias: Disorders of Globin Synthesis(ang.). Williams Hematology (9E ed.). McGraw Hill Professional. S. 725. ISBN 9780071833011.
- ^ Nussbaum, Robert; McInnes, Roderick; Willard, Huntington (2007). Thompson & Thompson Genetics in Medicine. Saunders. s. 144, 145, 146. ISBN 9781416030805.
- ^ Milunsky, Aubrey, ed. (2004). Zaburzenia genetyczne a płód: Diagnostyka, profilaktyka i leczenie (5th ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801879289.
- ^ „Testy Diagnostyczne-Amniopunkcja”. Harvard Medical School. Archiwum z oryginału 2008-05-16. 2008-07-15
- ^ Ginn, Samantha L.; Alexander, Ian E.; Edelstein, Michael L.; Abedi, Mohammad R.; Wixon, Jo (Luty 2013). Gene therapy clinical trials worldwide to 2012-an update (ang.). The Journal of Gene Medicine. 15 (2): 65–77. doi: 10.1002 / jgm.2698. PMID 23355455.
- ^ Verma, I. M. (22 Sierpnia 2013). „Terapia Genowa, Która Działa”. Nauka. 341 (6148): 853–855. Bibcode: 2013Sci…341..853V. doi: 10.1126 / nauka.1242551. PMID 23970689
- ^ „a probable genetic origin for pitting enamel hypoplasia on the molars of Paranthropus robustus”. ResearchGate. 2019-03-09
- Siatka: D030342
- : 28838
- genomika Zdrowia Publicznego w CDC
- OMIM — Online Mendelian Inheritance in Man, a catalog of human genes and genetic disorders
- Centrum Informacji o genetycznych i rzadkich chorobach (Gard) Biuro Chorób Rzadkich (ORD), Narodowe Instytuty Zdrowia (NIH)
- Narodowe Centrum wad wrodzonych i upośledzeń rozwojowych CDC
- informacje o chorobach genetycznych z projektu ludzkiego genomu
- Global genes Project, genetic and rare diseases organization
- lista zaburzeń genetycznych – Genom.gov