Nerva (30 – 98 AD)
Keizer: 96 – 98 AD
De plaats van Marcus Cocceius Nerva in de geschiedenis is grotendeels die van een tussenpersoon vullen het vacuüm na de val van Domitianus en instellen van de fase voor een gouden tijdperk van de Romeinse geschiedenis in als de eerste van de 5 Goede Keizers’. Geboren tussen 30 en 35 N. Chr.uit een rijke traditionele consulaire familie, is weinig bekend over het vroege leven van Nerva, maar de prestigieuze familie had een belangrijke rol gespeeld in zowel de late Republikeinse als de vroege keizerlijke politiek. Een vreselijk verre, maar toch voorname familiale band met de Julio-Claudianen (via Tiberius via huwelijk) hielp Nerva in de vroege politieke bekendheid te brengen. Een schijnbare minachting voor uiterlijke ambitie en een compleet gebrek aan militaire opleiding of ervaring hebben zeker geholpen om Nerva in een vertrouwde rol te duwen als adviseur van verschillende keizerlijke hoven.Onder het bewind van Nero was Nerva (van begin tot midden jaren 30) schijnbaar behulpzaam bij het voorkomen van de samenzwering van Piso en werd er rijkelijk voor beloond. Ondanks de hulp aan de veel verguisde Nero, lijdt Nerva niet onder deze acties (waarschijnlijk omdat de belangrijkste schrijvers van deze periode leefden tijdens het bewind van Trajanus en Hadrianus, de geadopteerde erfgenamen van Nerva). Nerva, die een standbeeld in het keizerlijk paleis had laten bouwen als onderdeel van de beloning, leed ook niet onder Nero ‘ s ondergang. Nerva heeft mogelijk een gezonde vriendschap onderhouden met een andere vroege Neronische aanhanger, de toekomstige keizer Vespasianus. In de beroering na het’ jaar van de vier keizers ‘ rond 68 en 69 Nerva ontstond als een vooraanstaand lid van het Hof van Vespasianus. Zoals blijkt uit zijn benoeming tot junior consul van Vespasianus in 71 N.Chr., het enige jaar waarin Vespasianus niet het gewone consulaat bekleedde met zijn zoon Titus, werd Nerva op dit moment beschouwd als een belangrijk en invloedrijk lid van de senatoriale elite. Ondanks enige vriendschap tussen de twee mannen, werd het respect voor de toekomstige keizer duidelijk door dit gebaar.Nerva had een adviserende positie gedurende de Flavische regeerperiode van Vespasianus, Titus en Domitianus. Hoewel het bewijs beperkt is, speelde Nerva blijkbaar een prominente rol in een andere verijdelde samenzwering. Na de legionaire opstand van Saturninus tegen Domitianus werd Nerva weer tot gewone consulaat verheven en kreeg hij speciale dank voor zijn aandeel in het onthullen van het complot (waarschijnlijk vanwege informatie die via een diep inlichtingennetwerk werd verstrekt). De goodwill zou niet duren gedurende Domitianus ‘ regering, echter en Nerva lijkt in gevaar te zijn geweest om het doelwit te worden van de samenzwering vermoedens van de keizer. Tegen het midden van de jaren 90, hoewel de verslagen van de ouden tegenstrijdig zijn (Dio Cassius, Apollonius, Suetonius, Victor en Martial), lijkt er genoeg bewijs te zijn dat Domitianus zich van Nerva had gedistantieerd, en dat alleen horoscopen die Nerva ‘ s naderende dood voorspelden, Domitianus ervan weerhielden zijn adviseur aan te vallen. De dood van andere senatoren en naaste hofadviseurs tijdens Domitianus ‘schrikbewind’ duwden overlevende leden van zijn hof tot actie. Op 18 September 96 na Christus kwam een plot, dat noodzakelijkerwijs groter was dan er bewijs voor is, volledig rond en Domitianus werd vermoord door leden van zijn eigen huishoudelijke personeel.
diezelfde dag werd Nerva verheven tot de keizerlijke troon, met speculatie dat Domitianus ‘ eigen vrouw en prominente leden van de Senaat erbij betrokken waren. Deze speculatie omvatte de betrokkenheid van Nerva, als gevolg van het gemak van de overgang na bijna 30 jaar van Flavische Heerschappij naar een plotseling en ‘onverwacht’ einde zonder een erfgenaam op zijn plaats. Nerva ‘ s positie en zijn snelle benoeming om Domitianus te vervangen moeten zeker enige reflectie hebben gehad op persoonlijke ambitie, maar hij was niet alleen een gerespecteerd oud staatsman van de Senaat, maar als lid van de Flaviaanse aanhangers bood zijn selectie een snelle en eenvoudige kans. Als een voormalig en langdurig lid van de aanhangers van Domitianus, werden de aanhangers die bleven gerustgesteld door Nerva ‘ s selectie (als lid van hun eigen factie), en de oppositie kon gerust zijn met het begrip dat de oude en nieuwe keizers blijkbaar toch ruzie hadden gehad. Nerva kwam ook een aantal maatregelen overeen die een schijn van senatoriale controle zouden terugbrengen naar de dagelijkse regering van het rijk. Terwijl de’ Republiek ‘ al lang dood was als een politieke instelling, zou de nieuwe regering van Nerva meer een afspiegeling zijn van Augustaanse principalen die een indruk van Senatoriaal gezag achterlaten.Misschien wel de belangrijkste overweging bij het bepalen van Nerva ‘ s selectie was de leeftijd van de nieuwe keizer. Ten minste in zijn midden jaren 60 was Nerva naar verluidt in slechte gezondheid en zoals Suetonius suggereerde, verhinderde alleen de astrologie die Nerva ‘ s naderende natuurlijke dood voorspelde dat Domitianus hem toch zou laten executeren. Deze kwetsbare status en het feit dat Nerva geen directe mannelijke erfgenamen had om een andere familie dynastie voort te zetten, stond de Senaat toe om hem als interim keizer te gebruiken, totdat een andere geschikte kandidaat gevonden kon worden. Nerva ‘ s volledige gebrek aan militaire ervaring verhinderde ook een potentieel voor een legionaire opstand gebaseerd op loyaliteit aan de geringste generaals. Militaire kandidaten voor de keizerlijke troon zoals Trajanus begrepen dat Nerva ’s benoeming een noodoplossing was en dat het echte spel niet gespeeld werd door het opvolgen van Domitianus maar gewonnen zou worden als Nerva’ s erfgenaam.De dood van Domitianus, hoewel grotendeels onthaald met publieke onverschilligheid, zorgde voor problemen voor de jonge regering van Nerva. De Praetorianen waren ongelukkig, hun aanklacht werd zonder hun toestemming vermoord en eisten vergelding. Om de situatie te regelen, werd Nerva binnen een jaar na zijn toetreding gedwongen om de mannen die hielpen zijn positie veilig te stellen, de Praetoriaanse prefecten, over te dragen. Echter, terwijl de Praetorianen boos waren en het publiek grotendeels onverschillig was, verheugde de Senaat zich openlijk over hun nieuwe terugkeer naar politieke relevantie. Een damnatio memoriae werd onmiddellijk op Domitianus gestemd, waarbij zijn verschillende wetten werden afgeschaft, zijn naam werd gewist uit openbare werken en standbeelden, en natuurlijk, met uitzondering van zijn toegang tot het keizerlijke cultus pantheon.De euforie van de Senaat werd versterkt door Nerva ’s vroege reactie op hun eisen.’Een van de belangrijkste vereisten was een afspraak om leden van de Senaat niet te executeren. Politieke gevangenen werden vrijgelaten, ballingen teruggeroepen en sommige eigendommen werden terugbetaald. De ‘Joodse belasting’, die grotendeels verantwoordelijk was voor suggesties van religieuze vervolging en veel interpretatie door overijverige belastingontvangers mogelijk maakte, werd ingetrokken om de groeiende sociale onrust binnen bepaalde elementen van de samenleving te stabiliseren. Daarnaast stond Nerva de vervolging van politieke informanten toe, die in eerste instantie gemakkelijk werd verwelkomd als een manier om de kloof tussen tegengestelde facties te helen. Echter, het eindresultaat was een ware heksenjacht geïnspireerd door rivaliteit en wraak, uiteindelijk vereist Nerva ‘ s interventie.Nerva probeerde zijn regerende stijl te volgen naar die van Augustus. Hij probeerde net genoeg senatoriale betrokkenheid op te nemen om voor een soepele relatie te zorgen, maar zoals de meeste keizers vertrouwde hij zijn eigen directe staf voor het grootste deel van het keizerlijke bestuur. Terwijl Domitianus de schatkist behield door de belastingen te verhogen om zijn uitgavenmaatregelen te compenseren, trachtte Nerva beide op een meer bescheiden niveau te brengen. Buitensporige staat religieuze ceremonies, Spelen en vieringen werden ingeperkt, terwijl Nerva zelfs verkocht bezittingen van het keizerlijk paleis en van zijn eigen persoonlijke bezittingen. In een gebaar van sociale goodwill richtte hij de ‘alimentary institutions’ op, die voornamelijk kinderwelzijnsbetalingen waren gericht aan de stedelijke armen en die werden geïnd via rentebetalingen op staatsleningen aan landeigenaren. In wezen maakte dit sociale welzijnssysteem groei van het grondbezit mogelijk, terwijl de opbrengst werd gebruikt in een poging om de economische klassen te nivelleren. Deze populaire maatregelen gingen grotendeels door tot Marcus Aurelius, met uitzondering van Hadrianus ‘ regering.Nerva ‘ s record aan openbare werken werd zeker verminderd door zijn korte regeerperiode, maar hij voltooide een project dat door Domitianus werd gestart en bekend werd als het Forum van Nerva. De plannen voor de aanleg van wegen die onder de vorige overheden waren begonnen, werden voortgezet en de schade aan de Colosseum-oorlog werd hersteld. Hoewel niet per se een bouwproject, van bijzonder belang voor historisch referentiemateriaal Nerva benoemd Sextus Julius Frontinus als conservator van de watervoorziening. Het was zijn De Aquis urbis Romae (aquaducten van Rome) die veel inzicht gaf in het oude Romeinse watersysteem. Militair werd de keizer gehinderd door een volledig gebrek aan formele opleiding of ervaring, en dit bleek uit de vroege afkeuring van de Praetoriaanse. De executie van de Praetoriaanse prefecten en Nerva ‘ s onderdanige toon aan zijn lijfwachten hielpen de spanning te verlichten, maar militair gezag was nodig om de orde te handhaven. Kleine overwinningen van Trajanus in Pannonia hebben misschien bijgedragen aan een onbestaande record, maar het was het verrassende successieplan van de Nerva dat echte keizerlijke veiligheid verschafte.Hoewel de Senaat ervan overtuigd was dat de keuze van de opvolging aan hen toebehoorde, had Nerva genoeg vooruitziende blik om zijn eigen precaire positie te begrijpen. Trajanus werd publiekelijk aangekondigd als zijn geadopteerde erfgenaam in oktober 97 (in het midden van het Praetoriaanse probleem) en met één simpele geniale slag hielden gevaarlijke niveaus van politieke onenigheid op. Deze beslissing werd waarschijnlijk kwalijk genomen door de Senaat, grotendeels omdat het nam elke kans voor dat lichaam als geheel om het verloop van de politieke gebeurtenissen te sturen, maar ook omdat Trajanus was een provinciale niet-Italiaanse uit Hispania. Er waren verre bloedverwanten van Tiberius nog in leven die een terugkeer naar het oorspronkelijke Julio-Claudiaanse principaat hadden kunnen veroorzaken, maar hun politieke onduidelijkheid maakte hen irrelevant. Trajanus ‘ lange geschiedenis van loyaliteit en dienstbaarheid aan het rijk en de overweldigende steun van de legioenen maakten hem misschien de enige legitieme keuze voor een stabiele voortzetting van de keizerlijke Heerschappij.Trajanus kreeg onmiddellijk de volledige co-tribunische macht samen met het consulaat voor het jaar 98, waardoor de tafel werd gedekt voor de troonsafstand van Nerva. Trajanus bleef echter het hele volgende jaar weg van Rome, en vestigde militaire zaken in Germania en liet de verouderende Nerva over aan het regeren vanuit het centrum van het rijk. Zelfs Nerva ‘ s dood, die kort daarna in januari 98 na Christus kwam, bracht de generaal niet naar Rome. Nerva overleed, waarschijnlijk een natuurlijke oorzaak en in zijn late jaren 60, na een leven van toegewijde dienst aan verschillende keizers en het rijk. Hoewel een korte regeerperiode van slechts 16 maanden het potentieel van zijn regeerperiode beperkte, was Nerva ‘ s nalatenschap de schittering van zijn successieplan. Trajanus kwam niet alleen aan de macht met een militaire stamboom die in de komende decennia ten volle zou worden benut, maar waarvan de algehele effectieve Heerschappij waarschijnlijk als tweede na Augustus als grootste van de Romeinse keizers werd beschouwd.
wist u dat…Nerva legde voor de senaat een eed af dat hij zou afzien van het executeren van zijn leden.
wist u dat…De adoptie van jongens was vrij gebruikelijk in het oude Rome, vooral in de hogere senatoriale klasse.